Henryk Arctowski urodził się w 1871 r. w Warszawie w rodzinie pochodzenia niemieckiego. Chociaż rodzina szybko się spolonizowała, to sam Henryk miał z tego powodu sporo nieprzyjemności. Ostatecznie szkołę skończył w Belgii. Studiował (w Belgii i Francji) astronomię oraz geologię – i to w tej drugiej dziedzinie się rozwijał, szczególnie zagadnienia mineralogii i petrografii.

W wieku dwudziestu kilku lat zdecydował się na zmianę nazwiska, z oryginalnej wersji Artzt na znane (i niewątpliwie trudniejsze do wymówienia) Arctowski. Jako dwudziestoczteroletni naukowiec został kierownikiem naukowym belgijskiej wyprawy na Antarktykę. Wyruszyła ona w 1897 i brał w niej udział, oczywiście między innymi, Roald Amundsen. Powrócili dwa lata później.

Dzięki ekspedycji napisał wiele prac o przełomowym charakterze (w sumie 10 tomów). Badania naukowe prowadził w zasadzie do wybuchu pierwszej wojny światowej, kiedy to powołano do życia w USA komisję do spraw Polski, z którą Arctowski nawiązał współpracę. Na jej potrzeby przygotował obszerny raport o kraju znad Wisły.

Po wojnie, w czasie konferencji w Wersalu, był doradcą polskiej delegacji z Dmowskim i Paderewskim na czele. W wolnej Polsce podjął pracę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Wybuch II wojny światowej zastał go w Stanach, gdzie wyjechał na konferencję.

Z Ameryki nie wrócił już do Polski. Jego żona była Amerykanką, on sam dostał obywatelstwo. Oboje zmarli w 1958 r. Zostali pochowani za oceanem, ale po dwóch latach prochy sprowadzono do Warszawy. Pozostały po Arctowskim liczne prace naukowe, a w Arktyce i na Antarktydzie wiele miejsc nosi jego nazwisko.

***

———-